DE FLAMINGANT VAN KONTICH
BRUGGEN BOUWEN DAVE SINARDET — Ik zag de bui zondagavond al hangen. Na de overwinning van N-VA overstelpten Franstalige journalisten mij weer met vragen over het separatistische Vlaanderen. Zeker omdat ze bij de N-VA-score ook die van Vlaams Belang en LDD optellen (en ook maar meteen die van de 'confederalistische' CD&V) en zo aan een absoluut minimum van 35 procent separatisten raken. Een analyse die aansluit bij die van Filip Dewinter: het separatisme was in Vlaanderen nog nooit zo sterk. De meeste Vlaamse commentatoren gingen niet zo ver, maar hoorden toch ook op zijn minst 'de roep om een staatshervorming' uit de stembusslag opstijgen.
En toch blijkt ook nu weer uit inter-universitair kiezersonderzoek, uitgevoerd tijdens de campagne, dat minder dan 10 procent van de Vlaamse kiezers om communautaire redenen stemt. Het thema was in die campagne dan ook met een vergrootglas te zoeken.
En goed, een kwantitatieve enquête naar stemmotieven is misschien een wat bot instrument om naar de diepere gronden van de kiezer te peilen. Al is het al stukken verfijnder dan een verkiezingsuitslag. Want hoe iemand in het versnipperende Vlaamse partijlandschap nog hét signaal van dé kiezer kunt ontwaren was mij zondag al een raadsel.
Dat werd het helemaal na een bezoek aan Kontich eergisteren. Journalist Dirk Vanoverbeke van Le Soir had me naar de Antwerpse randgemeente meegevraagd om uit te zoeken waarom 'dé Vlaming' voor N-VA koos (dat deed hij in Kontich namelijk nogal massaal). We zouden nu maar eens de proef op de som nemen in dit zwart-gele gebied. We lieten mensen spontaan vertellen waarom ze voor een partij hadden gestemd.
En ja, alvast op dinsdagmiddag in Kontich bleek er wel degelijk iets te bestaan als een De Wever-effect. De vraag naar het waarom van een N-VA-stem leidde telkens tot een opsomming van kwaliteiten van Bart, zoals daar zijn sympathiek, grappig, geloofwaardig. Verwijzingen naar De Slimste Mens waren niet van de lucht. Personalisering van de politiek, Kontich weet er alles van.
Dat kon niet gezegd worden over de standpunten van N-VA. Of men er nu voor stemde of niet, volstrekt niemand wist dat de partij voor een onafhankelijk Vlaanderen staat. Sommigen schrokken toen we hen daarover inlichtten, enkelen weigerden het zelfs te geloven. Zelfs dat de N-VA nogal 'Vlaams' kan genoemd worden, was niet iedereen duidelijk.
De zoektocht naar de communautair gemotiveerde kiezer bleek er één naar een naald in een hooiberg. De wanhoop nabij, botsten we dan toch op iemand botsten die spontaan Vlaamsgezind uit de hoek kwam. De keuze van deze kleine zelfstandige was echter op Open VLD gevallen. Een militair koos dan weer voor de liberalen omdat ze hem nog het meest Belgischgezind leken. Eigenlijk is hij socialist, maar de SP.A was hem te Vlaams - en bovendien te boegbeeldloos. Het de enige échte communautaire kiezer die ons pad kruiste.
Communautaire vragen leidden zelden tot zeer duidelijke standpunten. Ja, De Wever heeft gelijk, de Vlaams-Waalse transfers zijn een probleem. Maar nee, de sociale zekerheid moet niet gesplitst worden. En de kinderbijslag moet in Vlaanderen en Wallonië dezelfde blijven, een kind is een kind. Van wie is dat een slogan? Milquet? Ah ja, Madame Non, het wordt toch eens tijd dat die toegeeft, want we zijn dat gehakketak beu. Niet dat ik iets tegen Franstalige politici heb. Of ik ervoor zou stemmen? Ja, maar dan moeten ze wel een minimum Nederlands kunnen. Zoals Rudy Demotte, daar zou ik wel op stemmen.
Een middagje Kontich heeft uiteraard geen enkele wetenschappelijke pretentie, maar doet wel verder nadenken over hoe we verkiezingen interpreteren. Elk menselijk gedrag is bijzonder complex, zo ook stemgedrag. Het is moeilijk te vatten in enquêtes en peilingen (al kunnen die ons zeer veel bijleren als ze goed zijn uitgevoerd), laat staan in een verkiezingsuitslag, hoe versnipperd die ook mag zijn. De Wetstraat en haar watchers interpreteren dé wil van dé kiezer vaak vanuit de eigen denkkaders. Ja, een (intelligente) staatshervorming is nodig, maar dat betekent nog niet dat dé kiezer daarom roept. Misschien moeten we maar eens een uitgebreide kwalitatieve studie opzetten om zo via diepte-interviews de zoektocht naar de soms ondoorgrondelijk lijkende wegen van de kiezers verder te zetten.
Dave Sinardet is politicoloog aan de Universiteit Antwerpen en professor aan de VUB en de Facultés-Universitaires Saint-Louis. Bruggen bouwen verschijnt tweewekelijks op donderdag.
Home 
