Gaan de traditionele partijen verdwijnen omdat ze voortdurend de extremistische partijen achterna lopen (eerst Vlaams Belang, nu ook N-VA)?
DE TIJD
DE NATIONALE EENHEID HEEFT GEEN MEERDERHEID MEER.
De ‘veni vidi vici’ van Bart De Wever zadelt de traditionele partijen met een trauma op, dat nog niet verwerkt is.
Wie had vorige week kunnen denken dat sp.a-voorzitster Caroline Gennez N-VA-kopman Bart De Wever al op de verkiezingsavond ’mijn vriend’ zou noemen en dat ACW-voorzitter Jan Renders een dag later zou zeggen dat er bij de N-VA ‘ook mensen met een sociale reflex zitten’? Wie had kunnen bevroeden dat in het paleis van Laken koning Albert II de republikein Bart De Wever vier dagen na de verkiezingen zou aanstellen als informateur? Wie had een week geleden durven voorspellen dat de Vlaams-nationale rebel die geen belastingverhogingen wil nu België probeert te redden door het pad te effenen voor premier Elio Di Rupo, een Franstalige socialist die de begroting wil saneren door geld uit te geven?
België is een ander land geworden. In de verkiezingscampagne riep Laurette Onkelinx (PS) nog op een regering van nationale eenheid te vormen tegen Bart De Wever. Daarmee wordt doorgaans bedoeld: christendemocraten, liberalen en socialisten. Sinds 13 juni 2010 heeft die voor het eerst sinds 1830 geen meerderheid meer, althans in Vlaanderen.
Wellicht is een week zelfs te kort om helemaal te laten bezinken hoe ingrijpend de Belgische politiek vorig weekend is veranderd. Een jaar geleden had de aankondiging van een Franstalige premier in Vlaanderen een immense discussie losgeweekt. Enkele maanden geleden twitterde Filip Dewinter (VB) zelfs dat hij naar de voormalige Duitse kolonie Namibië zou verhuizen als Di Rupo premier zou worden. Het lijkt erop dat laatste het geval wordt, en op Facebook zijn er dezer dagen velen die Dewinter aan zijn belofte willen houden.
trauma
13 juni is voor de Wetstraat - althans voor het deel ervan zonder de N-VA - een trauma dat nog niet verteerd is. De geneeskundeboeken leren dat zoiets tijd nodig heeft. Het begint met shock en ontkenning, het gaat over in woede en de zoektocht naar een schuldige. Dan komen pijn en angst, en uiteindelijk aanvaarding.
De voorbije week reageerde de rechterzijde vooral met woede en het zoeken naar een zondebok. Jean-Marie Dedecker (LDD) legde de schuld bij zichzelf en deed een stap opzij. Bij de MR werd Didier Reynders naar de uitgang geduwd. Bij Open VLD schoot een duidelijk gefrustreerde Guy Vanhengel met scherp op voorzitter Alexander De Croo. Het is geen nieuwe start geworden, zei de man die wellicht nooit meer vicepremier zal kunnen worden en dus het toppunt van zijn carrière achter zich ziet, maar een valse start.
De sp.a leek de voorbije week vooral in de fase van de ontkenning te zitten. Voorzitster Gennez noemde het verlies van een zetel ‘een status-quo’. Maar dat klinkt beter dan het is. De socialisten leden bij de vorige federale verkiezingen van 2007 een historisch verlies. De partijtop huurde toen de consultant De Witte & Morel in om zo’n 300 medewerkers te ontslaan. De partij verloor door de verkiezingsnederlaag meer dan 800.000 euro aan dotaties.
Na dat historische dieptepunt kon de sp.a zich herpakken door drie jaar lang oppositie te voeren tegen een regering die er niets van bakte en een recessie door moest. Een kans uit de duizend, zou je denken. Maar de socialisten verloren nog een zetel.
Komt de zoektocht naar een schuldige ook bij sp.a op gang? De kans bestaat. De krachtsverhoudingen in de partij zijn door elkaar geschud. De voorzitster kreeg daarbij een tik van de militanten. Herinner u hoe Gennez vorig jaar op vrij brutale wijze Ingrid Lieten op de post van Frank Vandenbroucke zette. Op 13 juni keek iedereen daarom met spanning naar de nek-aan-nekrace op de Senaatslijst tussen lijstduwer Frank Vandenbroucke en lijsttrekker Johan Vande Lanotte. Die laatste won nipt. Maar minstens even opmerkelijk was hoe op de Limburgse sp.a-lijst voor de Kamer Peter Vanvelthoven meer voorkeurstemmen haalde dan lijsttrekster Lieten. Het was een unicum op 13 juni: in iedere partij, in iedere kieskring kregen de lijsttrekkers het meest voorkeurstemmen. Behalve bij de sp.a in Limburg.
Het is een van de indicaties voor interne onrust in een partij. Nog zo’n aanwijzing is het antwoord op de vraag: krijgt de voorzitter het meest steun van de kiezers, of is er een ongekroonde stemmenkampioen? De top vijftig van de zogenaamde penetratiegraad - een vreselijk woord voor het aantal voorkeurstemmen gedeeld door het totale aantal stemmen in de kieskring - vertelt daarom veel. Bij de PS is Elio Di Rupo het grootste stemmenkanon, bij de N-VA Bart De Wever, bij Open VLD Alexander De Croo. Bij de sp.a zijn het Bruno Tobback en Peter Vanvelthoven.Gennez komt zelfs niet in de Belgische top vijftig voor.
burgemeesters
CD&V reageert op het N-VA-trauma met een mengeling van shock, angst en woede. Binnenskamers zijn velen kwaad op Yves Leterme, die de partij naar een historische nederlaag heeft geleid. Shock was te lezen in de verklaringen van ACW-voorzitter Jan Renders, die plots zei dat ook bij de N-VA ‘mensen met sociale reflexen’ te vinden zijn. Dat was qua toon nogal anders dan de oproep van vakbondsvoorzitter Luc Cortebeeck om niet op de N-VA te stemmen.
Op lokaal vlak heerst er bij CD&V angst. Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste zijn de meeste lokale politici bij de christendemocraten in 2006 in kartel met de N-VA naar de kiezer getrokken. In de gemeenteraad vormen ze doorgaans nog één fractie. Maar het gevoel van de christendemocraten dat ze het in die fractie voor het zeggen hebben, is voorbij.
Maar nog fundamenteler is dat bij CD&V de vrees leeft dat ze door de N-VA geklopt zijn als Vlaamse volkspartij. Na de dioxinecrisis in 1999 verloren de christendemocraten ook, maar de aanleiding - een voedselschandaal - werd gezien als een zaak van politieke overmacht. Bovendien geloofden ze bij de christendemocraten nooit ten volle dat de VLD kon uitgroeien tot een echte volkspartij, met wortels van in de jeugdbeweging tot de KWB. Daarvoor bleven de liberalen te elitair, te veel een vrijzinnige stadspartij.
Met de N-VA is dat anders. Plots is het voor veel lokale burgemeesters minder evident geworden dat de populaire leider van de jeugdbeweging voor CD&V op de gemeenteraadslijst gaat staan. Bovendien scoort CD&V nu slechter dan na de dioxinecrisis. Toen haalde de partij nog 22,5 procent, nu 17,3 procent.
Ter herinnering: Uit een enquête bij 100 CD&V-burgemeesters bleek in 2009 al dat een meerderheid het kartel met N-VA terug wilde. Wat zou dat nu zijn, nu mensen als BHV-burgemeester Michel Doomst en Pol Vandendriessche niet opnieuw verkozen zijn? Sommige flamingante CD&V’ers vrezen zelfs al luidop voor een cdH-scenario: een klein links partijtje, gedomineerd door het ACW.
Jos Chabert
Een trauma verteer je niet in een week. Er komen bovendien nog naschokken, al is het maar omdat de traditionele partijen honderden jobs moeten schrappen. Wat sinds 13 juni de nieuwe pikorde is, wordt daarom van bijzonder groot belang.
Bijvoorbeeld: neemt Guy Vanhengel zijn mandaat in de Kamer op, waardoor opvolger Luc Van Biesen niet naar het parlement kan? Of wordt Vanhengel weer Brussels minister, waardoor Jean-Luc Vanraes opnieuw Brussels Parlementslid wordt?
En hoeveel onmisbare partijmedewerkers kan Open VLD naar het kabinet van zijn Brusselse minister van Begroting loodsen? De situatie doet denken aan 1999, toen in de Brusselse regering Jos Chabert als enige CD&V minister van het land overbleef en de Dehaene-boys er onderdak vonden.
Ook bij de andere partijen zijn nog harde discussies op komst. Stel dat er een afspiegelingsregering komt, wie wordt dan minister? Het meest waarschijnlijke scenario is dat de N-VA drie ministers mag aanwijzen, de sp.a twee en CD&V ook twee. Mag Vandenbroucke terugkeren? Wordt Gennez minister? Wat met Bruno Tobback en Peter Vanvelthoven? En laat Vande Lanotte zich passeren?
En wat bij CD&V? Binnenskamers is Yves Leterme zich al aan het warm lopen. Maar wie wordt de nummer twee? Inge Vervotte? Steven Vanackere? Die hebben net als Leterme een ACW-signatuur, dus dat ligt moeilijk. Toch Marianne Thyssen zelf dan maar? Maar wie wordt dan voorzitter?
De overwinning van de N-VA werd de voorbije week herhaaldelijk een tsunami genoemd. Het is nu uitkijken naar de naschokken van de zeebeving.
( De Tijd/ 19 juni 2010 )
Home 