Uit De Morgen van vandaag:
Tussenstand: Het andere land waarin wij wakker geworden zijn
04/09/10 11u30
Chef politiek Bart Eeckhout maakt als opiniemaker van De Morgen een balans op van de afgelopen week. Dit land heeft sinds 13 juni zijn copernicaanse revolutie al achter de rug. De wetten en de instellingen zullen zich daar, in hun tempo maar niettemin onvermijdelijk, aan moeten aanpassen, willen ze overleven. Een week van ongelukkige strategieën, veelzeggende misverstanden, algehele politieke stilstand en uiteindelijk fatale mislukking heeft dan toch tenminste dát geopenbaard.
De cruciale vergissing van de preformateur was zijn vertrouwen in oude machtslijnen en structuren. Die hebben hun kracht verloren samen met het uiteenrafelen van de samenhang van het land.
Een complot geeft een orde aan de gebeurtenissen, het toeval geeft die geruststelling niet. Daarom is het voor mensen zoveel aantrekkelijker om te geloven in samenzweringen. Dat geldt a fortiori voor (politieke) journalisten, mensen die zich bewegen onder een stolp 'de Wetstraat' waar de informatie die ze registreren tegen de wanden botst en terugkaatst.
Een mooie illustratie van de verleiding van de samenzweringstheorie is het verhaal van de 'coup' van het VBO bij het paleis, waarvan een goed deel van de Wetstraatpers deze week in de ban was. Dit is de roddel: VBO-voorzitter Thomas Leysen is vorige week discreet bij koning Albert langs geweest, met een plan om de financieringswet te hervormen en zo de onderhandelingen te deblokkeren. Het zou verklaren waarom Laken plots de sociale partners ten tonele liet verschijnen midden in de vastgelopen preformatie. Spannend, alleen: voor zover deze redactie kon nagaan, is Leysen nooit ten paleize verschenen.
Is er een niet al te snuggere tactiek gevolgd? Zeker weten. Is er gekonkeld? Zonder twijfel, zij het dus niet op de spectaculaire manier die sommigen bevroedden. Wat is er dan wel gebeurd? Al voor de verkiezingen liet het VBO een notaatje opstellen met mogelijke scenario's voor de herziening van de financieringswet, de dichtslibbende financiële aorta van de Belgische staatsinrichting. Die paper, waaraan oud-voorzitter Fons Verplaetse van de Nationale Bank meeschreef net als een stel Leuvense economen en CD&V-expert Eric Kirsch, is in een lade blijven liggen bij de werkgeversorganisatie. Tot vorige week het hele land plotseling de mond vol had over die financieringswet en Thomas Leysen het nuttig achtte om zijn nota alsnog door te spelen. Aan preformateur Elio Di Rupo, wel te verstaan, niet aan de koning.
Vervlogen macht
Daarmee kwam Leysen, die eerder met zijn "België wordt het nieuwe Griekenland"-interventie al bewees niet altijd politiek handig te manoeuvreren, pardoes in een politiek schimmenspel terecht. De VBO-voorzitter, tevens chef van de Groep van Tien sociale partners, moet minstens de indruk gewekt hebben dat hij net als Di Rupo in het belang van het land voorstander was van een communautair akkoord volgens de voorliggende contouren. De preformateur, dia afgelopen zondag verrassend door koning Albert in functie gehouden kon worden, zag in de tussenkomst van de sociale partners een laatste redmiddel om de ambities van Bart De Wever wat te temperen. Het paleis, dat het overleg met de sociale partners per communiqué verordende, functioneerde vervolgens als verkeerswisselaar om de nieuwe tactiek op het spoor te zetten. Daar is voorts weinig geheimzinnigs aan, want dat is nu eenmaal de rol van de koning bij regeringsonderhandelingen.
Door de assistentie van de sociale partners in te roepen, maakte Di Rupo minstens twee denkfouten. Ten eerste meende hij dat de VBO-voorman sprak namens álle sociale partners. Ten tweede ging hij ervan uit dat Thomas Leysen als telg van een flamingante en conservatieve ondernemersfamilie zijn invloed kon laten gelden bij CD&V en N-VA. Dat was fout gedacht, en dat is wel degelijk wat De Tijd deze week eerder al "een pijnlijke illustratie van de vervlogen macht van het Belgische establishment" noemde.
Toen de tien vertegenwoordigers van het sociaaleconomische middenveld al meteen maandagmiddag bij Di Rupo passeerden, bevestigden zij eensluidend dat ook zij vonden dat er voortgezocht moest worden naar een eerbaar vergelijk. Maar daar eindigde de eensgezindheid meteen. In een opmerkelijk persbericht noemden Unizo, Boerenbond en Voka het "van groots belang nú bindende afspraken te maken over een staatshervorming". Indien dat niet het geval zou zijn, zo waarschuwden ze nog, "dan start de volgende regering met een molensteen om de hals".
Die gezamenlijke demarche kan, achteraf bekeken, niet anders gelezen worden dan als een distantiëring van het voluntarisme waarmee het VBO zich tussen de regeringsonderhandelaars geworpen had en als een voorzichtige steunbetuiging aan de koers van de tandem CD&V-N-VA. Het is daarbij veel meer dan een detail dat het de drie grote 'Vlaamse' werkgeversorganisaties zijn die zich verenigen tegen het 'Belgische' VBO. Tussen het VBO en de Vlaamse werkgevers, en dan met name Voka, leeft er al langer naijver. Bij elke staatshervorming verschuift de macht wat meer naar de gewestelijke werkgeversorganisaties, ten nadele van het federale VBO. Het Verbond van Belgische Ondernemers heeft er dus ook enig particulier belang bij om de staatshervorming niet te ver te laten doorschieten (bij de vakbonden geldt die reflex bijvoorbeeld minder, want zij hebben gewestelijke vleugels).
Nieuw Vlaams zuiltje
Maar ook het VBO kan de omwenteling in de geesten niet tegenhouden. Kon Voka, dat niet eens bij de Groep van Tien mag aanschuiven, vroeger in de Brusselse salons weggezet worden als een soort Davidsfonds voor Vlaamse ondernemers, dan is dat nu allang niet meer het geval. De Vlaamse werkgeverskoepel is bijzonder goed ingevoerd bij de nieuwe politieke marktleiders N-VA, aan wie hij huidig Vlaams minister van Werk Philippe Muyters afstond. Voka, dat (om het zacht uit te drukken) een inspiratiebron was voor het economische programma van de N-VA, mag zelfs stilaan als een soort zuilvereniging van de ontzuilde Vlaams-radicalen beschouwd worden. Het verklaart waarom de poging om druk te zetten op N-VA en CD&V langs de patronale rechterzijde tot mislukken gedoemd was.
Nog een vergissing was het om te denken dat de christelijke arbeidersbeweging gemakkelijk mee te trekken was in het opzet om CD&V van de N-VA los te weken. Het ACW en zijn vakbond ACV hebben hun lesje wel geleerd, nadat hun negatief stemadvies bepaald verkeerd uitpakte. Was ACV-voorzitter Luc Cortebeeck voor 13 juni nog te verleiden tot een giftige opmerking over N-VA, dan draait hij nu nog liever een knoop in zijn tong dan iets verkeerds over Bart De Wever te moeten zeggen. Cortebeeck en de ACW-getrouwen binnen CD&V verroeren geen vin, wat eerder ook al bij cdH tot wanhoop leidde.
En zo kreeg Di Rupo de gevolgen van zijn tactiek terug in zijn eigen gezicht. Vertrouwen op de mobilisatiekracht van het VBO en op het linkse hart van het ACW/ACV was te doorzichtig en leverde niks op. Publiekelijk een beroep doen op de staatsraison om een radicale partij als de N-VA te vermurwen, was al niet veel slimmer. Proberen CD&V te beïnvloeden door sterke man Kris Peeters aan te halen achter de rug van voorzitter Wouter Beke liep ook verkeerd af. Het zijn telkens ideeën die de wanhoop verraden van een politiek leider die gedwongen wordt om te improviseren.
Rip Van Winkle
De cruciale vergissing van de preformateur was evenwel zijn vertrouwen in oude machtslijnen en structuren. Die hebben hun kracht verloren samen met het uiteenrafelen van de samenhang van het land. De copernicaanse revolutie die nu voor de staatsinrichting vergeefs betracht wordt, heeft zich in de geesten allang voltrokken. De stembusgang van 13 juni die van N-VA de grootste partij van het land maakte, is er slechts de veruitwendiging van.
Dat Di Rupo zich zo flagrant miskeek op die stille omwenteling is niet eens zo uitzonderlijk. Het overkwam ook Jean-Luc Dehaene (CD&V) in het voorjaar bij zijn mislukte B-H-V-opdracht. Ook hij moest toen gefrustreerd vaststellen dat zijn machtswoord geen indruk meer maakte. Zoals Belgische Rip van Winkles werden ze wakker in een land dat ze niet meer herkenden. Rip Van Winkle is een legendarische Amerikaanse verhaalfiguur, die na een avondje drinken twintig jaar lang in slaap valt en tot zijn grote verbazing wakker wordt in de van de Britten onafhankelijk geworden Verenigde Staten.
Onafhankelijk is Vlaanderen nog niet, en ook zij die daar zo gretig op hopen, hebben geen antwoord op enkele cruciale toekomstvragen. Maar de manier waarop Bart De Wever uit deze algehele mislukking ongestraft oprijst als de mentale overwinnaar stemt tot nadenken. Elke poging om de nieuwe hiërarchie van waarden in dit land te ontkennen of terug te draaien, zal zijn roep om de definitieve scheiding enkel in kracht te doen toenemen. Het is helaas niet zeker dat iedereen die les onthoudt uit deze onfortuinlijke tachtigdaagse oorlog.
Met medewerking van Walter Pauli
Home 
