http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20121029_00352124Confederalisme = Vlaanderen onafhankelijkLaten we een kat een kat noemen * dinsdag 30 oktober 2012
* Auteur: Toon Moonen
Wat is dat nu eigenlijk met dat beruchte confederalisme? CD&V en Open VLD gebruiken de term geregeld, maar wijzen het separatisme af. En de N-VA is onomwonden voor, maar blijft stil over Vlaamse onafhankelijkheid. Terwijl de definitie van confederalisme nochtans duidelijk is, zegt Toon Moonen .
‘Confederalisme, daar doen wij niet aan mee.’ Dat zei staatssecretaris Melchior Wathelet (CDH) in een reactie op de oproep van Bart De Wever (N-VA) om ‘samen de confederale hervorming voor te bereiden’. Het verwondert me niet. Confederalisme is een container geworden waarin iedereen leest wat hem uitkomt.
Over confederaties kun je een heleboel interessante vragen stellen. Is de Europese Unie er soms één? Er zijn goede argumenten om de EU te onderscheiden van historische voorbeelden van confederaties, zoals de VS vlak na de onafhankelijkheidsoorlog, waar het ging om soevereine overheden die enkele dingen samen wilden regelen (zoals externe relaties), en niet meer dan dat. De Unie is veel meer dan een louter diplomatiek orgaan. Ze heeft zelfstandig opererende instellingen die rechtstreeks werkende regels maken over een brede waaier van materies, en die ook doen naleven. Ze beslist steeds meer via meerderheidsstemmingen in de plaats van unanimiteit. Ze heeft bovendien soms ook een directe relatie met de burgers van de lidstaten.
Een federatie is het daarentegen evenmin. Daarvoor zouden de lidstaten hun soevereiniteit moeten opgeven, in plaats van de uitoefening ervan over te dragen. Daarom ook was het mislukte voorstel voor een ‘Europese Grondwet’ eigenlijk helemaal geen grondwet, maar een verdrag dat om politieke redenen grondwet werd genoemd. Europa is iets aparts.
Confederalisme en Copernicus
Juridisch waterdichte definities bestaan zelden, maar je kan er niet omheen dat een confederatie eerst en vooral een samenwerkingsverband is tussen soevereine staten op basis van een verdrag. Dat is een dijk van een verschil met een federale staat, waar alle delen ervan gebonden zijn aan eenzelfde overkoepelende grondwet. Willen we van België een confederatie maken, dan moeten de deelstaten (ik laat in het midden welke van de zes) soevereiniteit verwerven en onderlinge afspraken maken over gezamenlijke besluitvorming. Die stappen in één beweging uitvoeren – zonder chaotische splitsingsscenario’s – is niet ondenkbaar. Dat is het punt niet. Waar het om draait, is dat je de deelstaten uit het bestaande grondwettelijk systeem laat stappen en volledige autonomie geeft. Een confederatie impliceert immers dat je juridisch vrij bent eraan deel te nemen, maar ook om ermee op te houden als het je niet meer bevalt. Dat is niet zo in een federatie.
Welke van de Vlaamse partijen heeft zoiets in gedachten? Zowel CD&V als Open VLD verwierpen in hun programma voor de verkiezingen van 2010 het separatisme, waaruit we kunnen afleiden dat ze niet zitten te wachten op Vlaamse soevereiniteit (en de daaruit voortvloeiende onafhankelijke uitoefening ervan, inclusief de mogelijkheid om iets over te dragen aan een confederale structuur). Desondanks gebruiken ze het woord confederalisme om duidelijk te maken dat wat hen betreft een ‘copernicaanse hervorming’ nodig is om het zwaartepunt van de politieke macht bij de deelstaten te leggen. Als ze dat willen doen door het defederaliseringsproces voort te zetten, dan zou het niet slecht zijn dat ook zo te zeggen – ultiem bijvoorbeeld door uitwerking te willen geven aan artikel 35 van de grondwet en het lijstje te maken van dingen die de federale overheid nog mag doen. Vlaanderen kan dan niet eenzijdig bevoegdheden uit het lijstje terugnemen.
De N-VA gebruikte het begrip ook in haar programma en linkte het aan dezelfde copernicaanse omwenteling. Ze repte op dat moment echter niet over onafhankelijkheid of soevereiniteit, hoewel we uit haar statuten leren dat de partij een onafhankelijke Vlaamse republiek voorstaat. Eenzelfde begrip wordt met andere woorden enerzijds gebruikt door partijen die geen Vlaamse onafhankelijkheid willen, terwijl het dat toch impliceert, en anderzijds door een partij die uiteindelijk wel Vlaamse onafhankelijkheid verkiest, maar dat niet duidelijk linkt aan confederalisme.
Iedereen weet wat een koe is
Het probleem is dus deels semantisch. Iedereen weet wat een koe is. Over haar definitie bestaat weinig onenigheid en we herkennen ze als we ze zien. Voor abstracte begrippen zoals confederalisme geldt dat helaas niet. Een begrip gebruiken in de wetenschap dat je geen consensus hebt over de definitie die je voorstelt – if any – is de ideale manier om de discussie te stoppen voor ze begonnen is. Als burgers of contractspartijen niet goed weten wat een begrip in de wet of een overeenkomst wil zeggen, eindigen ze eerder vroeg dan laat voor de rechter. Die is er in deze context helaas niet.
Voor de Vlaming is de vraag de volgende: ziet hij Vlaamse onafhankelijkheid als uitgangspunt voor zijn toekomst, eventueel in een samenwerking met de rest van de ex-Belgen? Of kiest hij ervoor zich blijvend met hen te solidariseren in één land, maar misschien op minder terreinen dan vandaag het geval is? In de wetenschap dat er geen nieuwe universele definitie is ontstaan van confederalisme, zou het niet slecht zijn als de partijen die de tweede optie verkiezen, gewoon praten over federalisme. En dat degenen die voor het eerste gaan, helder uitleggen wat de implicaties van confederalisme zijn. Het politieke debat zal duidelijker worden, en de keuze voor de kiezer in 2014 ook.
Wie? Onderzoeker FWO-Vlaanderen (UHasselt/UGent)
Wat? Met de begripsverwarring rond confederalisme is de kiezer niet gediend.
Waarom? Wie confederalisme wil, pleit voor een onafhankelijk Vlaanderen. Dat moet de kiezer weten als hij in 2014 de toekomst van het land bepaalt.
Home 