Eens een helder en interessant artikel van DS over de politiek. Als het over de Europese gaat, kunnen ze dat nog:
Er wacht ook Karel een cultuurshock
* zaterdag 11 juli 2009
*
* Auteur: Bart Beirlant
edm
DE GUCHT VAN DE WETSTRAAT NAAR DE BERLAYMONT — Een Belgische toppoliticus die verhuist naar de Europese Commissie moet een heuse mutatie ondergaan. Louis Michel ondervond het in 2004, nu is het de beurt aan Karel De Gucht.
Van de Karmelietenstraat naar het Schumanplein is het 2,5 kilometer rijden. Maar er gaapt een wereld van verschil tussen het karakterloze complex van het Belgische ministerie Buitenlandse Zaken, met zijn vele kamertjes en talloze kleine ramen, en het Europese Berlaymontgebouw met zijn vier vleugels vol glas. Zeker voor een Belgisch toppoliticus, die gewend is aan een cultuur van grote politieke macht, stevige kabinetten, onderdanige administraties, politieke benoemingen en buitensporige aandacht van de media. 'Voor een Belgisch politicus is de overstap naar de Commissie een echte cultuurshock.'
Politieke macht: naar af
Een figuur als Karel De Gucht, behalve minister van Buitenlandse Zaken ook vice-premier, woog heel zwaar op de Belgische politiek. Net als Louis Michel voor hem, vertegenwoordigde hij een belangrijke coalitiepartij in de regering. Dat gaf hem een groot soortelijk gewicht in de Belgische politiek. 'Maar als Europees commissaris namens België zal De Gucht gewoon één van de 27 zijn. En dat is een enorm verschil', zegt een ingewijde.
Bovendien voert Jose Manuel Barroso, de Portugese voorzitter van de Commissie, een 'presidentieel regime': 'Van bij zijn aantreden in 2004 ging Barroso ervan uit dat een commissie met 27 leden niet zou werken als hij geen duidelijke lijnen trok. De voorbije vijf jaar lagen bij Barroso de conclusies op voorhand vast en deden de commissarissen best niet te moeilijk over de grond van de zaak - dat heeft hij niet graag.'
Meer politiek ingestelde commissarissen zoals Louis Michel en de Brit Peter Mandelson - die intussen opstapte - hadden het daar aanvankelijk moeilijk mee. 'Uiteindelijk stelden ze vast dat het toch geen verschil maakte of ze nu iets zeiden of niet, en gingen ze zich concentreren op hun eigen portefeuille.' Het wordt een vreemde ervaring voor een figuur als Karel De Gucht, die al eens overtuigd durft te zijn van zijn Grote Gelijk en niet snel opgeeft - remember het migrantenstemrecht.
Ook de besluitvorming binnen de Commissie verschilt radicaal van de Belgische. 'De job van commissaris is cruciaal als bron van besluitvorming, maar in vergelijking met het Belgische systeem is zijn marge veel kleiner', zegt een Europese bron. 'Het is allemaal veel technocratischer. Alles komt uit de machinerie van de Europese Commissie, als commissaris kun je daar nog weinig aan veranderen.'
Het bevoegde directoraat-generaal (DG) werkt alles uit, bespreekt het met de andere DG's die betrokken partij zijn, waarna het dossier op een kabinet van de commissaris belandt en pas op het einde bij de voltallige Commissie komt. 'Als een Europees commissaris wil anticiperen, moet hij of zij via netwerken of nationale diplomaten te weten zien te komen wat er in de maak is', aldus de ingewijde. 'De oriëntaties liggen al vast, het is zeer moeilijk om nog wijzigingen aan te brengen. Een commissaris heeft in die zin weinig politieke macht. Alleen voor je eigen dossiers kun je invloed uitoefenen. Maar zijn politieke macht neemt af.'
De Gucht heeft ongetwijfeld een technocratischer profiel dan Michel - hij kan intens genieten van moeilijke begrotingsoefeningen, terwijl Michel eerder de politieke demarche verkoos boven het bestuderen van dossiers. 'Maar hij zal toch moeten leren werken in die collegiale sfeer van de commissie', zegt de Europese bron.
De administratie: minder aan te zeggen
In de Belgische politiek ligt de macht bij de minister en zijn stevig uitgebouwd kabinet. Daar gebeurt het beleidsvoorbereidend werk, de administratie wordt gedegradeerd tot een uitvoerder. Karel De Gucht had als minister van Buitenlandse Zaken en vice-premier 55 kabinetsleden.
Een Belgisch politicus kan benoemingen en promoties sturen, en mensen op contractuele basis aanwerven. Onder Louis Michel liep er op Buitenlandse Zaken verdacht veel volk uit Geldenaken en omstreken rond. Op zijn kabinet had hij iemand die zich vooral moest bezighouden met het bijhouden van de cadeaus voor buitenlandse gasten. De Gucht greep de laatste benoemingsronde in de diplomatie in april aan om partijvrienden en protégés tot ambassadeur te benoemen of een aantrekkelijke post te gunnen.
Dat is in het Berlaymont-gebouw niet waar.
'Het gewicht van de administratie bij de Europese Commissie is 10.000 keer groter dan in België', zegt een bevoorrecht waarnemer.
'De Gucht zal, zoals elke Europees commissaris, over zes stafleden beschikken: een kabinetschef, een adjunct-kabinetschef en vier medewerkers. Maximum drie van die zes mogen Belgen zijn, slechts de helft mag van buiten de Europese ambtenarij aangetrokken worden', stelt de goed geplaatste bron. De deontologische lijnen en regels zijn in Europa veel scherper dan in België, luidt het.
Zelfs zijn officiële woordvoerder mag De Gucht straks niet meebrengen uit de Wetstraat. 'Dat is een zeer gevoelig punt. Elke commissaris heeft een woordvoerder, maar die moet een andere nationaliteit hebben en maakt formeel zelfs geen deel uit van zijn kabinet; hij of zij valt onder het team van de woordvoerder van de voorzitter van de Commissie.'
Het zijn allemaal erfenissen van de schandaalsfeer waaraan de Europese Commissie onder leiding van de brave Luxemburger Jacques Santer in 1999 ten onder ging. De Franse commissaris Edith Cresson had zich schuldig gemaakt aan favoritisme ten voordele van een bevriende tandarts. Nieuwe schandaaltjes kon Europa missen als kiespijn, er volgden strengere regels. 'De kabinetten van de commissarissen worden kleiner en internationaler: ik wil ervoor zorgen dat het hoofd van het kabinet van een andere nationaliteit is dan de commissaris en dat elk kabinet minstens uit drie nationaliteiten bestaat', kondigde de Italiaanse politicus Romano Prodi aan in 1999, toen hij Santer mocht opvolgen. Zo geschiedde.
De media: minder aandacht
Die strengere regels gelden ook voor de reizen die een commissaris onderneemt. Een Belgisch minister van Buitenlandse Zaken kan het ministerie van Defensie laten bellen om een vliegtuig te charteren dat groot genoeg is om een lading journalisten mee te nemen. Louis Michel had voor zijn vele Afrika-trips een grote voorkeur voor de Airbus, zodat er in de buik ook hulpgoederen verscheept konden worden die vervolgens uitgedeeld werden. Media-aandacht verzekerd.
Een Europees commissaris beschikt niet over een vliegtuig. Zelfs Javier Solana, gezicht van het buitenlands beleid van de EU en dus een kilometervreter, moest soms bedelen bij de Belgische regering voor een passagierszitje. 'Als een commissaris reist, moet hij een commerciële vlucht nemen en mag hij één lid van zijn kabinet meenemen. Als leden van de administratie meereizen, gebeurt dat op kosten van de administratie. Ze kunnen ook geen journalisten meenemen, want daar is geen budget voor. Daardoor is het ook moeilijker om in de media te komen.'
'Als belangrijk Belgisch politicus zijn de media sowieso geïnteresseerd in alles wat je zegt. Elke uitspraak heeft waarde', zegt de waarnemer. 'Bij de Europese Commissie word je voor de Belgische media mister Nobody.' Zeker in de Vlaamse media zakte de aandacht voor Louis Michel vanaf 2004 als een pudding in elkaar. Het risico bestaat dat De Gucht hetzelfde lot ondergaat, tenzij hij erin slaagt een zware portefeuille in de wacht te slepen.
Internationale uitstraling: (veel) groter
Jawel, er zijn ook pluspunten. Een Belgisch minister van Buitenlandse Zaken is overal welkom, maar weegt niet echt - Centraal-Afrika uitgezonderd, misschien, of als België voorzitter is van de EU of nog eens in de Veiligheidsraad zit. 'Als je als Europees commissaris in het buitenland komt, ben je de vertegenwoordiger van die Commissie', zegt de ingewijde. 'Derde landen beschouwen de Europese Commissie als een grote lidstaat'.
Als de Belgische politiek gelijkgesteld kan worden met de Belgische voetbalcompetitie, dan is de Europese Commissie de Champions League. Maar ook binnen de Champions League zijn er grote klasseverschillen: in vergelijking met Barcelona, is zelfs Bayern München niet meer dan een meeloper.
'Veel hangt af van de portefeuille', zegt de Europese bron. 'Als je commissaris van Handel bent en je hebt het mandaat om namens Europa te onderhandelen, geniet je veel macht en aanzien. Maar stel dat je commissaris voor multilinguïsme bent, wie geeft daar iets om?'
De Gucht liet aan Barroso verstaan dat hij geïnteresseerd is in portefeuilles als handel, energie en concurrentiebeleid. Hij maakt zich naar eigen zeggen niet ongerust. 'Barroso is tegemoetkomend geweest', bevestigt een bron. 'Hij kon ook niet anders, want hij weet dat hij alle fracties in het Europees Parlement nodig heeft om zijn herverkiezing veilig te stellen. Of hij die belofte ook zal nakomen, is niet zeker. Aan hoeveel mensen heeft hij iets beloofd?'
Maar tot het aantreden van de Commissie-Barroso II, neemt De Gucht nog enkele maanden ontwikkelingsbeleid over van Louis Michel, die dinsdag de eed aflegt als gewoon Europarlementslid. 'Als commissaris van Ontwikkelingssamenwerking beschik je over een pak geld: voor sommige landen is de Europese hulp goed voor 20 à 30 % van hun begroting. Dat maakt dat je directe toegang hebt tot de president en de premier.'
Het loon: een smak meer
Een Europees commissaris verdient 18.000 euro bruto, of ruwweg 13.000 euro netto. Nu verdient De Gucht netto 11.040 euro per maand. Hij krijgt ook een wagen met chauffeur. Maar geen onkosten- of representatievergoeding. Als hij me binnenkort (eind 2009, zeg maar) uitnodigt in één van de betere restaurants rond het Schumanplein om er zich over te beklagen dat de Vlaamse kranten nog nauwelijks over hem schrijven (en zich in een onbewaakt en zeldzaam moment van zwakte laat ontvallen dat hij een vage nostalgie koestert naar de Wetstraatpers), moet hij die rekening uit eigen zak betalen. Stel je voor.
Reacties
Op 11 juli 2009 omstreeks 20u09, zei Tom Cornelis:
Dus als ik het goed versta moet hij daar maar zitten, handtekeningen zetten op dossiers dat al zijn uitgewerkt en hij toch niets meer aan kan veranderen. Daarnaast verdient hij meer en krijgt hij minder aandacht. Jaja, alleen maar nadelen :-)
Home 