Joden trekken weg uit Antwerpen

De verpaupering van België zet zich verder...

DE STANDAARD

'Over vijftig jaar zijn er geen joden meer in Antwerpen'
maandag 21 juni 2010
Auteur: Jochen Vandenbergh
De diamantsector is grotendeels in Indiase handen. De joodse gemeenschap vond tot op vandaag geen economisch alternatief.Pol De Wilde

Pol De Wilde - Corelio
Lees ook

JODEN trekken weg uit Antwerpen
ANTWERPEN - De moderne joodse gemeenschap in Antwerpen dunt uit. Een onveiligheidsgevoel en magere carrièrekansen doen vooral jonge joden uitwijken. De chassidische joden blijven achter in pure armoede.

Van onze medewerker

'Weldra breken we met de traditie', zegt de eigenaar van Kleinblatt, een bekende joodse bakkerszaak in Antwerpen die al sinds 1903 van vader op zoon wordt overgedragen. 'Mijn neef zal de zaak uitbaten, want mijn zoon en dochter maken momenteel carrière in de Verenigde Staten.'

De situatie van de bakkersfamilie is tekenend voor de demografische evolutie van de joodse gemeenschap in Antwerpen. Steeds meer jonge joden trekken naar het buitenland om te studeren en keren niet meer terug. 'We zien twee opvallende tendensen', zegt Jacques Wenger, directeur van Shomre Hadas, het joodse gemeentehuis in Antwerpen. 'De modern-orthodoxe joden trekken weg, terwijl de chassidische, ultraorthodoxe gemeenschap groeit.'

De oorzaak van de uittocht is de economische situatie. De afgelopen kwarteeuw is de joodse gemeenschap haar dominante positie in de diamantsector kwijtgespeeld. De meest betrouwbare schatting zegt dat de sector vandaag nog hooguit 30 procent joden tewerkstelt. Vijftien jaar geleden was dat nog ruim 70 procent. Vooral de joodse klovers verloren massaal hun job.

'Dat was geen typisch joods probleem, maar had vooral te maken met de veranderende wereld', zegt Henri Rosenberg, professor Joods Recht. 'Niet alleen in de diamantsector, maar ook bijvoorbeeld in de textiel trok de ruwe arbeid naar lagelonenlanden. De joden waren daar niet op voorbereid.'

Als gevolg kwamen heel veel joden, vooral onder de chassidim, in armoede terecht. Tot op vandaag konden ze zich niet herstellen van die economische mokerslag. Vooral de jonge, moderne joden zoeken hun toekomst daarom niet langer in de Scheldestad.

New York = paradijs

'Wij praten niet over studeren in Leuven, Gent of Antwerpen, maar over New York, Londen of Israël', zegt Adinda P., laatstejaarsstudent aan Yavne. Deze erkende joodse school heeft een uitgesproken zionistisch karakter, maar patriottisme is niet de voornaamste reden waarom de scholieren België de rug toekeren. 'Wij voelen ons hier niet meer veilig en welkom', klinkt het aan de schoolpoort. 'Allochtonen viseren ons voor wat in Israël gebeurt. Op de werkvloer heeft men het bovendien moeilijk met symbolen als de kippah (keppel), wat ons belet carrière te maken. In Londen, bijvoorbeeld, is dat geen punt.'

De niet-joodse directie bevestigt dat het antisemitisme toeneemt en beweert dat de uittocht geen nieuw fenomeen is, maar 'wel meevalt'. David R. is een Antwerpse jood die in New York studeert. Ook hij beschrijft Antwerpen als een onvriendelijke stad voor joden. 'Er hangt een reukje van antisemitisme dat wellicht het gevolg is van de nieuwe Belgen', zegt hij. 'New York is echter een paradijs voor joden. Niet-joden zijn pro-Israël. Dat is in België wel wat anders.'

Terwijl de moderne gemeenschap uitdunt, groeit de chassidische groep. Naar schatting zijn er hooguit 20.000 joden in Antwerpen. Ruim de helft daarvan leeft strikt volgens de geloofsleer en velen onder hen zijn straatarm. 'Omdat men weigert in te burgeren', klinkt professor Rosenberg scherp. 'Overal ter wereld spreken chassidische joden de taal van het land en draaien ze mee op de arbeidsmarkt. Overal, behalve in Antwerpen.'

De chassidische groep wordt groter om twee redenen. 'Het zijn grote gezinnen -tien kinderen is geen uitzondering- en ook al bestaat de traditie om te huwen met iemand uit het buitenland, toch vestigen ze zich in Antwerpen', aldus Rosenberg. 'Omdat ze hier, in het Jeruzalem van het noorden, een vrijgeleide krijgen. Zo zijn er ontelbare niet-erkende religieuze schooltjes. De honderden kinderen krijgen daar geen enkel profaan vak en er wordt geen woord Nederlands gesproken. De verpaupering van de gemeenschap is een vicieuze cirkel en de overheid laat maar betijen. Als moslims zulke scholen zouden oprichten, staat het land op z'n kop.'

Immense armoede

Nochtans gaat het absolute merendeel van de joodse kinderen, zo'n 4.000, volgens het Forum van Joodse Organisaties naar een van de drie erkende joodse scholen (die dus ook een erkend leerplan volgen). De directie van Yavne houdt het echter op maximaal 2.500 leerlingen. 'Ik zie tegelijkertijd een braindrain van moderne joden en een input van analfabete diepgelovige joden die niet wensen te integreren', concludeert professor Rosenberg.

Bij het Centraal Beheer van Joodse Weldadigheid, een zorginstelling vergelijkbaar met het OCMW, ziet men dat anders. 'Het klopt dat de chassidische joden een steeds grotere groep worden binnen de gemeenschap, maar in het algemeen wordt de gemeenschap kleiner', zegt Alexander Zanzer. 'Ook de chassidische gemeenschap kiest niet altijd meer voor Antwerpen. Zij voelt zich niet meer zo veilig in de stad en de armoede is immens. Wij moeten steeds meer mensen helpen met steeds minder middelen. Het is een ongenuanceerde voorspelling, maar als de evolutie doorzet, zijn er over 50 jaar geen joden meer in Antwerpen.'

Jacques Wenger, die weldra zelf naar Israël verkast, vindt het helemaal niet zo gek klinken, maar stelt bij: 'Over 50 jaar zijn er alleen nog chassidische joden in Antwerpen.'

Chassidim, dat zijn goede Belgen dus. Frans, Jiddisch of Engels praten en zich niet integreren.
Ze moeten op de FDF stemmen .