Flaminganten intimideren graag - les flamingants aiment l'intimidation

Bij gebrek aan argumenten ongetwijfeld - par défaut d'arguments sans doute.

DE STANDAARD

Lieven De Cauter

Academische terughoudendheid
• donderdag 27 december 2012
•
• Auteur: Rik Torfs





• Column Rik Torfs

Bart De Wever liet aan de rector van de KU Leuven weten verwonderd te zijn over de scheldmail van kunsthistoricus Lieven De Cauter. Waarop De Cauter gebeld werd door zijn afdelingshoofd. Het doet RIK TORFS denken aan een avondlijk telefoontje van twintig jaar geleden.

Bart De Wever schreef vorige zaterdag in deze krant een stuk over kunst. Ik las het begin ervan en heb er geen mening over. Laat iedereen genieten van wat hij mooi vindt. In deze tijd zijn dat vaak kerstballen.

Interessanter is de discussie die zich daarna ontspon. Lieven De Cauter, kunsthistoricus aan de KU Leuven, reageerde heftig op het stuk van de toekomstige burgemeester van Antwerpen. Zonder oog voor wellevendheid waar onze grootmoeders zo van hielden. De taal en de stijl van mijn collega zijn de mijne niet. Wellicht gelukkig voor hem.

Bart De Wever apprecieerde de tekst evenmin, wat zijn goed recht is. Moet hij dan maar met De Cauter uitvechten. Wie op het publieke forum wil discussiëren, dient tegen een stootje te kunnen: hij is een onnozelaar tot bewijs van het tegendeel. Maar De Wever deed meer dan De Cauter de grond inboren. Hij zond een mail aan rector Mark Waer, waarin hij zich verwonderde dat een academicus zich van dergelijke taal bediende. Laten we wel wezen. Natuurlijk verwondert De Wever zich niet. Impliciet verlangt hij dat Mark Waer, als baas van De Cauter, zijn onderdaan tot de orde roept. Dat is zonder meer een daad van intimidatie.

De kardinaal heeft verdriet

Zij voert mij onwillekeurig terug in de tijd. Precies twintig jaar geleden zou ik op een persconferentie het boek van Rik Devillé De laatste dictatuur. Pleidooi voor een parochie zonder paus helpen voorstellen. Toegegeven, het was een boek dat erg kritisch was voor de Kerk, in een tijd dat het Romeinse instituut nog met fluwelen handschoenen werd aangepakt. Kardinaal Danneels drukte over mijn geplande optreden zijn verwondering uit bij rector Roger Dillemans die, fijnzinnig intellectueel en geslepen diplomaat als hij was, mij op een zondagavond contacteerde met de onsterfelijke boodschap: ‘Rik, goede vriend, de kardinaal heeft verdriet.' Die laatste woorden, die ik blijf prijzen om hun subtiele schoonheid, werden de titel van een boek dat ik in 2002 publiceerde. Vandaag zou ik op zo'n avondlijk telefoontje niet meer ingaan, maar ik herinner mij levendig hoe ik mij als jonge docent volledig geïntimideerd voelde. De kardinaal had verdriet zoals Bart De Wever verwonderd is. Ik moest op mijn tellen passen. En ik was te laf, of niet ambitieus genoeg, om het martelaarschap na te streven.
Als de machthebbers van het ogenblik, of ze nu Godfried Danneels of Bart De Wever heten, kwalijk aan het grommen gaan over wat academici zeggen of schrijven, is het aan de rector van een universiteit om hen te verdedigen. Dat betekent niet dat hij het met alle academische onzin eens hoeft te zijn. In die zin heeft Mark Waer gelijk wanneer hij erop wijst dat Lieven De Cauter met zijn scheldproza zijn eigen argumentatie verzwakt. Maar daar gaat het niet om. Ook professoren die in hun argumentatie tekortschieten, verdienen de steun van de rector. Want zonder de mogelijkheid om te dwalen, is academische vrijheid een lege huls.

Ik waardeer Mark Waer als persoon, ik vind hem op vele punten een uitstekende rector, maar zijn stelling dat academische vrijheid en academische terughoudendheid met elkaar in evenwicht moeten zijn, deel ik niet. Wat betekent die academische terughoudendheid trouwens? Dat machtigen moeten worden gespaard? Ik neem aan van niet. Een subtielere interpretatie bestaat erin een coherent en mooi geformuleerd betoog te eisen wanneer leidinggevende personen op de korrel worden genomen. Maar die laatste optie gaat volledig voorbij aan wat vrijheid van meningsuiting ten diepste betekent. Zij beschermt ook meningen die het eigenlijk niet verdienen om te worden beschermd. Vrijheid van meningsuiting is belangrijker dan de geuite mening. Zoals academische vrijheid primeert op de concrete opinie die een academicus vertolkt.

De woorden van de leider

Wat begon met een lange opiniebijdrage over kunst, kreeg dus een verontrustend staartje. De machtigste politicus van Vlaanderen die bij de Leuvense rector zijn beklag doet over een stout stuk van een academicus. En de rector zelf, die aarzelt tussen academische vrijheid en academische terughoudendheid.

Op zulke momenten voel ik hoe belangrijk vrijheid is. Ik kan niet anders dan haar met vuur verdedigen, ook al haal ik mij daarmee de hoon van de meerderheid van de bevolking op de hals. Meer zelfs, juist daarom. Want om de woorden van de leider te beamen, is vrijheid van meningsuiting overbodig. Het applaus volgt vanzelf.

Interessante titel, 'Flaminganten intimideren graag'. Dus intimideren is per definitie een karaktertrek van mensen met een Vlaams-nationalistische overtuiging? Ik heb onlangs nog gelijkaardige generalisaties gelezen, toen ik een fragment uit Mein Kampf aan het herlezen was (al ging het toen over mensen uit de Joodse gemeenschap).

Ikzelf weet niet of intimideren per definitie een algemene karaktertrek is van mensen met een Vlaams-nationalistische overtuiging maar ik ben in ieder geval alleen maar met zulke Vlaams-nationalisten in contact gekomen. Zelfs nu op oudejaarsavond waar mensen elkaar het beste toewensen zie je dergelijk volk op allerlei fora hun bijtende dreigtaal aanwenden dat het niet mooi meer is. Enfin volgens hen zal het wel aan mij liggen, je bent al vlug iemand die niet tegen een stootje kan, iemand waarvoor volgens hun standaard tweemaal niets al voldoende is om geïntimideerd te worden.